معرفی کامل گیاه سویا

معرفی کامل گیاه سویا:

سویا، گیاهی است علفی، یک ساله، افراشته یا پیچان و انبوه می باشد. ساقه و برگ ها پوشیده از پشم های ضخیم است. برگ ها سه برگچه ای بوده، برگچه ها بزرگ، تخم مرغی و دارای حاشیه کامل می باشند و به خصوص در حاشیه و روی سطح تحتانی رگه ها، کرک دار هستند.

گل های این گیاه کوچک، افراشته، محوری و دارای دمگل کوتاه بوده، که درون دسته هایی قرار دارند. میوه در روزهای شکوفا و حجره دار، حاوی ۲۴ دانه تخم مرغی کشیده به رنگ های سفید زرد یا قهوه ای مایل به سیاه است.

استین سویا که از دانه های سویا استخراج می شود. روغن سويا و دانه سویا برای مصارف دارویی استفاده می شود.

لستین موجود در دانه های گیاه مزبور و یا فرآورده های حاصل از آن مخلوطی از فسفولیپیدها است. روغن دست اول دانه سویا در دمای ۶۰ تا ۸۰ درجه سانتی گراد با ۲ درصد آب مخلوط گردیده، پس از گذشت زمان تورم، خمیر لستین موجود با استفاده از دستگاه سانتریفوژ جدا و تا هنگامی که میزان آب موجود به ۰/۲ تا ۰/۸ درصد برسد، توسط دستگاه حذف حلال در فشار کاهش یافته در دمای ۱۰۰ درجه سانتی گراد و تحت خلاء تغلیظ می گردد.

محل رویش گیاه سویا:

این گیاه بومی شرق آسیا بوده ولی تاکنون به صورت وحشی یافت نشده است. گیاه مزبور در شمال چین، تایوان، کره و ژاپن وجود دارد. در ایران، در برخی نقاط به صورت کاشته شده وجود دارد.

ترکیبات گیاه سویا:

ترکیبات سویا شامل فسفولیپیدها (۴۵ تا ۶۰ درصد) که بیشتر شامل فسفاتیدیل کولین، فسفاتیدیل اتانول آمین و فسفاتیدیل اینوزیتول هستند. اسیدچرب (۳۰ تا ۳۵ درصد). و استروییدهایی از قبیل فیتواسترول (۲ تا ۵ درصد) است.

اثرات گیاه سویا:

سویا حاوی مقادیر زیادی پروتئین، ترکیبات شیمیایی – گیاهی و ایزوفلاون هایی مانند جنیستین و دیادزین است. ایزوفلاون های موجود در سویا در برخی از سرطان های وابسته به هورمون ها، به عنوان آنتی استروژن ها اثر کرده و مانع جذب استروژن به درون بافت هایی مانند پستان می شوند.

این گیاه همچنین موجب کاهش اثرات آندوژنها روی غده پروستات می گردد. گزارش های حاصل از بررسی های اپیدمیولوژیک حاکی از آن است که رابطه معکوسی بین مصرف سویا و کاهش سرطان پستان و سرطان پروستات وجود دارد.

بررسی های صورت گرفته حاکی از آن است که مصرف سویا به عنوان یک منبع پروتئین، برای کاهش کم وزنی و اسهال ناشی از شیمی درمانی مفید می باشد. از سوی دیگر اداره غذا دارو (FDA) پذیرفته است که فرآورده های تهیه شده از سویا با کاهش دادن مقدار کلسترول خون، موجب کم شدن بیماریهای کرونری قلب می شوند.

کمیسیون آلمانی E نیز مصرف آن را برای تعدیل کلسترول خون توصیه می نماید.

این گیاه ممکن است دارای اثرات مفیدی روی ادراک باشد.

پروتئین موجود در سویا احتمالا موجب بهبود مقاومت به انسولین و کنترل قند خون شده، می توان از آن به عنوان بخشی از رژیم دیابتی استفاده نمود.

مصرف سویا برای درمان یائسگی بسیار مفید است. همچنین نشان داده شده است که مصرف سویا موجب کاهش گرگرفتگی بیماران مبتلا به سرطان پستان نمی شود. مصرف مکمل های تهیه شده از شیر این گیاه توسط بیماران دارای فشار خون خفیف تا متوسط منجر به کاهش ملایم فشار خون آنها می گردد.

گفته میشود که مصرف نوعی فرآورده مرکب متشکل از سویا، Angelica sinensis و Cimicifuga racemosa موجب درمان سردردهای میگرنی هیجانی ناشی از قاعدگی می گردد. از سوی دیگر مشخص شده است که سویا دارای اثرات اندک ولی معنی دار روی تراکم مواد معدنی موجود در استخوان های زنان یائسه می باشد.

افراد مبتلا به بیماری های کلیوی نیز بهتر است به جای پروتئین های حیوانی از پروتئین سویا استفاده نمایند.

اثرات آنتی نئوپلاستیک:

اثرات محافظتی ایزوفلاون جنیستین در برابر سرطان ممکن است ناشی از عملکرد آن به عنوان نوعی آگونیست یا آنتاگونیست استروژن باشد. هر چند ممکن است مربوط به طیفی از مکانیسم های غیر استروژنی از قبیل مهار فسفریلاسیون پروتئین های حاوی تیروزین، القای تمایزی، مهار توپوایزومرازهای DNA، مهار رویدادهای مرتبط با چرخه حیات برخی سلول ها، القای آپوپتوز، مهار آنژیوژنز و آنتی اکسیدانت نیز باشد.

در هنگام ابتلاء به سرطان پستان، ایزوفلاون های سویا در روده تغییر یافته و به عوامل آنتی نئوپلاستیک تبدیل می شوند. ترکیبات مزبور دارای اثر سیتواستاتیک روی گیرنده استروژن مثبت و منفی دودمان های سلولی سرطانی پستان انسان می باشند. علاوه بر این، یافته های حاصل از بررسی های متعدد برون تن و درون تن صورت گرفته حاکی از وجود اثرات محافظ جنیستین سویا در برابر مواد شیمیایی و در نتیجه سودمندی در درمان سرطان پستان هستند. از سوی دیگر بررسی های اپیدمیولوژیک انجام شده بیانگر آن هستند که رابطه معکوسی بین وقوع سرطان پستان وابسته به هورمون و مرگ و میر ناشی از آن و همچنین مصرف نوعی رژیم غذایی آسیایی سرشار از سويا وجود دارد.

نتایج یک مطالعه که با استفاده از سویا روی انسان صورت گرفت حاکی از افزایش تکثیر اپی تلیوم پستان به دنبال مصرف سویا می باشد.

از سوی دیگر یافته های حاصل از یک بررسی برون تن حاکی از آن است که جنیستین بی توجه به مقادیر بیان گیرنده فاکتور رشد اپیدرمال، موجب مهار رشد و فعالیت تومور مثانه می شود. مهار فعالیت به گیرنده فاکتور رشد اپیدرمال وابسته است. ولی به بیان ژن p21ras وابسته نمی باشد.

همچنین در یک بررسی برون تن با استفاده از غلظت های غیر سمی جنیستین ( ۱/۸۵ تا ۹۳ میکرومول)، مکانیسم اثر سیتوتوکسیک جنیستین روی دودمان های سلولی سرطان پروستات انسان ( PC3 , LNCaP و DU145) مورد مطالعه قرار گرفت. یافته های این بررسی حاکی از آن بود که P53 جنیستین موجب مهار رشد LNCaP گردیده است.

اثر ضد تکثیر جنیستین، مستقل از اثر استروژنیک آن بوده ولی با مهار تیروزین کیناز و توپوایزومراز II مرتبط می باشد.

اثرات کاهنده کلسترول:

پروتئین سویا موجب کاهش کلسترول افراد مبتلا به چربی بالای خون می شود (۲۰۰۰ ,Morelli et al). اداره غذا دارو (FDA) پذیرفته است فرآورده های تهیه شده از سویا، با کاهش کلسترول خون موجب کاهش خطر ابتلاء به بیماری کرونر قلب می شوند. مکانیسمی که بر اساس آن مصرف سویا منجر به کاهش کلسترول می شود تاکنون شناخته نشده است.

اثرات مزبور، متوسط (۶ تا ۷ درصد) بوده، به منظور کسب اثرات مفید می بایست روزانه ۲۵ گرم پروتئین سویا مصرف شود.

 

اثر روی ادراک:

بررسی های صورت گرفته حاکی از آن است که مصرف مکمل های غذایی حاوی ایزوفلاون های گیاه مزبور موجب افزایش حافظه بانوان یائسه شده، ولی تأثیری روی سایر فاکتورهای مرتبط با ادارک ندارد. هر چند اثبات نظریه مزبور مستلزم انجام کارآزمایی های بالینی گسترده است.

از سوی دیگر مصرف مکمل تهیه شده از ایزوفلاون های سویا توسط بالغين سالم و جوان منجر به بهبود حافظه و انعطاف پذیری ذهنی آنها شد.

اثرات استروژنیک:

سویا دارای چند ایزوفلاون است که شامل جنیستین، گلیسیتئین و دیادزین می باشند. این مولکول ها از نظر ساختاری مرتبط با استرادیول هستند.

اثرات کلیوی:

پروتئین سویا دارای مقادیر اندکی از برخی عوامل است که ظاهرا اثرات مفید آن در درمان بیماری های کلیوی احتمالا ناشی از وجود این ترکیبات می باشد. عوامل مزبور بدین شرح هستند: نیکوتینامید، آزتیدین، کربوکسیلیک اسید که نوعی مهارگر آنزیم مبدل آنژيوتنسين است. فیتیک اسید که موجب کنترل میزان فسفات موجود در سرم بیماران مبتلا به بیماری های مزمن کلیوی شده و بالاخره مهارگرهای پروتئیناز که موجب کنترل واکنشهای التهابی می گردند.

خواص درمانی گیاه سویا:

از سویا برای درمان موارد غیر وخیم هیپرکلسترولمی که نیازمند رعایت رژیم غذایی است، ناراحتی های کبد و کیسه صفرا، کم خونی، پایین بودن میزان تمرکز، مشکلات مغزی و عصبی و نیز ضعف عمومی استفاده می گردد.

در طب چینی از این گیاه برای درمان هیپرهیدروزیس، تعریق شبانه، اختلال شعور و بیماریهای مفصلی استفاده می شود.

عوارض جانبی و هشدارها:

عوارض جانبی جزیی ناشی از مصرف سویا احتمالا شامل مشکلات گوارشی گاه و بیگاه از قبیل معده درد، شل شدن مدفوع و اسهال می باشد. مصرف رژیم های سرشار از سویا موجب طولانی شدن چرخه قاعدگی و کاهش مقدار استروژن می شود. درماتیت تماسی و استفراع در شمار عوارض جانبی سویا هستند. مصرف فرمول های تهیه شده از سویا ممکن است موجب بروز علائم گوارشی و درماتیت آتوپیک شود، هر چند بروز آنافیلاکسی بسیار نادر است.