معرفی کامل گیاه زوفای آبی
معرفی کامل گیاه زوفای آبی:
زوفای آبی، گیاهی است چندساله به ارتفاع ۱۵ تا ۳۰ سانتی متر، که دارای ساقه ای افراشته و بدون کرک است که از یک ساقه زیر زمینی فلس دار خزنده منشأ می گیرد. بخش بالایی ساقه چهار گوش است. برگ ها متقابل، سرنیزه ای، صاف، سبز روشن و دارای تعداد کمی دندانه هستند.
گل های آن منفرد و دمگل دار بوده که در محور زوج برگ های بالایی قرار داشته و به رنگ سفید مایل به قرمز روشن یا مایل به زرد هستند. کاسه گل دارای ۵ دندانه است که کاسبرگ ها فقط در قاعده به هم متصل می باشند. جام گل دارای لوله مشخص می باشد. هر گل دارای چهار پرچم و یک تخمدان فوقانی می باشد.
از بخش های هوایی و ریشه گیاه مذکور برای مصارف دارویی استفاده می شود.
بخش های هوایی گیاه مذکور را کمی قبل از گل دهی جمع آوری گردیده، بخش های بالایی ساقه چیده شده و به صورت لایه های نازک در سایه پهن شده، و در حرارت کمتر از ۴۵ خشک می کنند.
برخلاف نام عامیانه آن در زبان انگلیسی، گیاهی از خانواده زوفا (خانواده Labiatae) نیست، ولی مزه تلخ آن مشابه زوفا است.
گیاه مذکور دارای مزه تلخ بوده، و سمی می باشد.
محل رویش گیاه زوفای آبی:
این گیاه بومی جنوب اروپا می باشد.
نام دیگر این گیاه Gratiola است.
ترکیبات گیاه زوفای آبی:
ترکیبات این گیاه شامل کوکوربیتاسین ها که خود شامل گراتیوژنین، هیدروکسی گراتیوژنین، کوکور بیتاسین های E ، گلیکوزیدهای گراتیوژنین، گلوکوزید – گراتیوزید (گراتیولین، گراتیوژنین دی گلوکوزید)، الاترینید، دز استیل الاترینید. ساپونین ها، لیگنان ها و فلاونوییدها است.
اثرات و خواص درمانی گیاه زوفای آبی:
اثرات کوکور بیتاسین های موجود در گیاه مزبور، به ویژه الاترینید سبب کاهش قدرت انقباض عضله قلب، کاهش تعداد ضربانات قلب و افزایش قابل توجه میزان جریان خون رگ های کرونر می گردد.
الاترینید دارای اثر ملین نیز می باشد.
گیاه مزبور همچنین نوعی مسهل قوی است، و سبب دفع انگل های روده و افزایش میزان ترشح ادرار می گردد.
در گذشته از این گیاه به عنوان مسهل و برای درمان بیماری های کبد استفاده می گردید.
در طب سنتی نیز گیاه مزبور به عنوان مسهل و استفراغ آور و نیز درمان نقرس، اختلالات کبدی، یبوست و بیماری های مزمن پوستی به کار برده می شد.
همچنین از این گیاه برای درمان قولنج های معده ای و ناراحتی های کلیه و مثانه استفاده می شود.
اخطار:
این گیاه بسیار سمی بوده می بایست فقط زیر نظر پزشک مصرف شود.
عوارض جانبی و هشدارها:
تاکنون هیچ گونه عارضه جانبی مضر و خطرناک ناشی از مصرف صحیح و اندازه گیاه مذکور آن هم زیر نظر پزشک مشاهده نشده است، اما این که گیاه مزبور بسیار سمی بوده، به دلیل داشتن کوکوربیتاسین های آزاد و گلیکوزیله (کوکوربیتاسین های گلیکوزیله در محیطهای آبی هیدرولیز شده به کوکوربیتاسین های آزاد تبدیل می گردند)، موجب تحریک غشاهای مخاطی می شود.
مصرف بیش از حد:
مصرف مقادیر سمی این گیاه موجب استفراغ، اسهال خونی، قولنج، سوزش کلیه، در ابتدا ادرار زیاد و سپس قطع ادرار می شود. استفاده از مقادیر بسیار زیاد آن نیز منجر به بروز اسپاسم، فلج و کولاپس عروقی می گردد. مرگ و میر ناشی از مصرف این گیاه به ندرت اتفاق می افتد.